یکی از مشکلات رایج کاربران رایانه، خرابی یا اختلال در عملکرد فن است. فن کامپیوتر وظیفه خنک سازی قطعات اصلی مانند پردازنده و کارت گرافیک را بر عهده دارد. زمانی که این بخش دچار ایراد شود، سیستم به سرعت داغ کرده و ممکن است حتی خاموش شود. در چنین شرایطی، تعمیر فن کامپیوتر اهمیت زیادی پیدا می کند. گاهی هم لازم است فن به طور کامل تعویض شود تا از آسیب بیشتر به قطعات جلوگیری گردد. در ادامه، به شما کمک می کنیم تا نشانه های خرابی فن را بشناسید، دلایل بروز آن را بررسی کنید و روش های اصولی برای رفع مشکل را بیاموزید. همچنین توضیح می دهیم چه زمانی تعویض فن کامپیوتر به جای تعمیر آن، بهترین گزینه است.
چه زمانی اقدام به تعمیر فن کامپیوتر کنیم
در بسیاری از موارد، خرابی فن در مراحل اولیه با نشانه هایی ساده همراه است. اگر صدای غیرعادی از کیس می شنوید، سیستم بیش از حد داغ می شود یا ناگهان خاموش می گردد، وقت آن است که برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کنید. گاهی هم با تمیز کردن فن یا روغن کاری ساده می توان مشکل را برطرف کرد. اما در برخی موارد، نیاز به بررسی تخصصی و حتی تعویض فن کامپیوتر وجود دارد. در ادامه با نشانه های اصلی خرابی فن و زمان مناسب برای تعمیر آن آشنا می شوید.
افزایش صدای فن و نویز زیاد
یکی از اولین نشانه های خرابی فن، افزایش صدا یا ایجاد نویز غیرمعمول است. این اتفاق معمولاً زمانی رخ می دهد که گرد و غبار بین پره ها جمع شده یا محور چرخش خشک شده باشد. در چنین حالتی، فن با لرزش و صدای زیاد کار می کند. ادامه استفاده از سیستم در این شرایط می تواند به بلبرینگ ها آسیب بزند. اگر با تمیز کردن یا روغن کاری مشکل برطرف نشد، احتمال نیاز به تعمیر فن کامپیوتر زیاد است. در برخی موارد نیز شکستگی پره ها باعث ایجاد صدا می شود که تنها راه رفع آن، تعویض فن کامپیوتر خواهد بود. صدای زیاد را هرگز نادیده نگیرید، زیرا نشانه هشداردهنده آسیب جدی است.
کاهش سرعت یا عدم چرخش فن
زمانی که سرعت چرخش فن کم می شود یا فن به کلی از کار می افتد، سیستم خنک سازی با مشکل مواجه خواهد شد. این اتفاق معمولاً به دلیل ضعف در منبع تغذیه، خرابی سیم کشی یا سوختن موتور فن رخ می دهد. کاهش سرعت در بلندمدت می تواند باعث افزایش دمای پردازنده و آسیب سخت افزاری شود. در چنین شرایطی، بررسی کابل ها و تست عملکرد با یک فن سالم، راهی ساده برای تشخیص ایراد است. اگر فن همچنان از کار افتاده باقی ماند، حتماً باید برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کنید. در مواردی که قطعه قابل بازیابی نیست، تعویض فن کامپیوتر تنها راه مطمئن خواهد بود.
خاموش شدن ناگهانی
یکی از پیامدهای مستقیم خرابی فن، افزایش بیش از حد دمای قطعات داخلی است. وقتی فن وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، گرما در سیستم جمع می شود و برای جلوگیری از آسیب، مادربورد به صورت خودکار سیستم را خاموش می کند. اگر چنین اتفاقی مکرراً رخ می دهد، نشانه ای روشن است که زمان تعمیر فن کامپیوتر فرا رسیده است. گاهی هم تنظیمات نادرست در BIOS باعث اختلال در سرعت فن می شود. در صورتی که پس از تنظیم مجدد مشکل برطرف نشود، بررسی فیزیکی فن و در صورت لزوم تعویض فن کامپیوتر توصیه می شود. ادامه کار با فن معیوب می تواند منجر به سوختن CPU یا GPU شود.
روشن نشدن یا نمایش ارور هنگام بوت
برخی سیستم ها در صورت تشخیص خرابی فن، از روشن شدن کامل جلوگیری می کنند. هنگام بوت ممکن است پیامی مانند “CPU Fan Error” روی صفحه ظاهر شود. این هشدار نشان می دهد که فن پردازنده یا یکی از فن های حیاتی به درستی کار نمی کند. در این حالت، ابتدا باید اتصالات فن را بررسی و از سلامت کابل اطمینان حاصل کنید. اگر مشکل پابرجا بود، احتمالاً نیاز به تعمیر فن کامپیوتر دارید. بی توجهی به این خطا ممکن است باعث آسیب جدی به پردازنده شود. در صورت سوختن یا گیر کردن موتور، تعویض فن کامپیوتر بهترین گزینه خواهد بود تا سیستم بدون خطر دوباره راه اندازی شود.
کاهش عملکرد سیستم
گرمای بیش از حد ناشی از خرابی فن می تواند باعث افت عملکرد سیستم شود. وقتی دما بالا می رود، پردازنده برای جلوگیری از آسیب، سرعت خود را کاهش می دهد. در نتیجه برنامه ها دیرتر اجرا می شوند و سیستم به کندی پاسخ می دهد. اگر این مشکل با ریستارت یا بستن برنامه ها حل نمی شود، احتمالاً باید به فکر تعمیر فن کامپیوتر باشید. فن ضعیف یا از کار افتاده باعث می شود خنک سازی کافی انجام نشود و قطعات به مرور آسیب ببینند. در چنین مواقعی، تعویض فن کامپیوتر می تواند عملکرد سیستم را به حالت اولیه بازگرداند و از بروز خسارات بیشتر جلوگیری کند.
بوی سوختگی یا تغییر رنگ در اطراف فن
یکی از خطرناک ترین نشانه های خرابی فن، استشمام بوی سوختگی از داخل کیس است. این بو ممکن است ناشی از سوختن سیم پیچ یا اتصالات فن باشد. همچنین تغییر رنگ در اطراف فن یا سوختگی برد نشان می دهد که جریان برق بیش از حد عبور کرده است. در چنین حالتی هرگز سیستم را روشن نکنید، زیرا ممکن است آسیب بیشتری به مادربورد وارد شود. ابتدا برق را قطع کرده و فن را جدا کنید. سپس برای تعمیر فن کامپیوتر به یک متخصص مراجعه نمایید. در صورت مشاهده سوختگی شدید، تعویض فن کامپیوتر ضروری است. ایمنی در این موارد مهم تر از هر چیز دیگری است.
چه فن هایی بیشتر مستعد خرابی هستند؟
همه فن های موجود در سیستم، اهمیت یکسانی ندارند. برخی از آن ها در معرض گرما و گرد و غبار بیشتری هستند و زودتر آسیب می بینند. معمولاً فن های پردازنده و کارت گرافیک به دلیل فعالیت مداوم، بیش از بقیه نیاز به تعمیر فن کامپیوتر دارند. از سوی دیگر، فن های پاور نیز به دلیل کارکرد مداوم در معرض استهلاک قرار می گیرند. تشخیص نوع فن آسیب دیده برای انتخاب روش درست تعویض فن کامپیوتر اهمیت دارد. هر کدام از این فن ها اگر به موقع بررسی نشوند، می توانند به قطعات دیگر آسیب بزنند. در ادامه، با جزئیات عملکرد و علائم خرابی هر نوع فن آشنا می شوید.
فن پردازنده (CPU Fan)
فن پردازنده مهم ترین نقش را در خنک سازی سیستم ایفا می کند. اگر این فن از کار بیفتد، پردازنده در عرض چند دقیقه بیش از حد گرم شده و سیستم خاموش می شود. در بسیاری از موارد، تجمع گرد و غبار یا خشک شدن روغن بلبرینگ باعث اختلال در عملکرد آن می شود. صدای غیرعادی، توقف چرخش یا ارور در هنگام بوت از علائم خرابی این بخش است. در چنین شرایطی باید سریعاً برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کرد. اگر موتور فن یا کابل اتصال آسیب دیده باشد، بهترین راه تعویض فن کامپیوتر است تا پردازنده در شرایط ایمن و با دمای مناسب کار کند.
آموزش: نحوه اتصال گوشی به کامپیوتر
فن کارت گرافیک (GPU Fan)
فن کارت گرافیک نیز مانند فن CPU تحت فشار زیاد کار می کند. به ویژه در هنگام اجرای بازی های سنگین یا نرم افزارهای گرافیکی، این فن با حداکثر توان فعال است. اگر ناگهان صدای غیرعادی یا افزایش دما در کارت گرافیک مشاهده کردید، ممکن است زمان تعمیر فن کامپیوتر فرا رسیده باشد. گرد و غبار، سوختن کابل برق یا خرابی یاتاقان از دلایل اصلی توقف این فن هستند. در صورتی که دمای GPU به بیش از حد معمول برسد، سیستم برای جلوگیری از آسیب، سرعت پردازنده گرافیکی را کاهش می دهد. در مواردی که فن قابل تعمیر نباشد، تعویض فن کامپیوتر گزینه ای مطمئن خواهد بود.
فن پاور (Power Supply Fan)
فن پاور یکی از قطعات حیاتی در سیستم خنک کننده محسوب می شود. وظیفه آن تخلیه هوای گرم داخل منبع تغذیه است. خرابی این فن می تواند باعث داغ شدن بیش از حد پاور و حتی سوختن آن شود. اگر صدایی شبیه تق تق یا سایش شنیدید، احتمال خرابی وجود دارد. در این حالت باید بلافاصله سیستم را خاموش و برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کنید. تعمیر فن پاور به دلیل حساسیت بالا نیازمند تخصص است. در صورتی که پره ها یا موتور آسیب دیده باشند، بهتر است تعویض فن کامپیوتر انجام شود تا از بروز خطرات احتمالی مانند اتصال کوتاه جلوگیری گردد.
فن کیس (Case Fan)
فن کیس وظیفه دارد جریان هوای تازه را به داخل کیس هدایت کرده و هوای گرم را خارج کند. خرابی آن باعث می شود گرما در داخل سیستم محبوس شود. این فن ها معمولاً در معرض گرد و غبار و آلودگی قرار دارند و در نتیجه به مرور صدا و لرزش ایجاد می کنند. تمیز کردن دوره ای فن کیس، راهی ساده برای افزایش طول عمر آن است. اگر فن دیگر نمی چرخد یا صدای غیرعادی دارد، باید برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کنید. در صورت شکستگی پره یا خرابی موتور، تعویض فن کامپیوتر بهترین انتخاب است تا جریان هوا به حالت استاندارد بازگردد.
دلایل تعمیر فن کامپیوتر
دلایل خرابی فن ها متفاوت است و به عوامل محیطی، سخت افزاری یا نرم افزاری بستگی دارد. گاهی تنها گرد و غبار باعث ایجاد صدا و اختلال می شود و گاهی ایراد از نصب نادرست یا خرابی بایوس است. آشنایی با این دلایل به شما کمک می کند تا پیش از بروز خرابی جدی، اقدامات پیشگیرانه انجام دهید. در ادامه مهم ترین علل نیاز به تعمیر فن کامپیوتر و زمان مناسب برای تعویض فن کامپیوتر را بررسی می کنیم.
نصب نادرست فن پردازنده
نصب اشتباه فن پردازنده یکی از دلایل اصلی عملکرد نادرست سیستم خنک کننده است. اگر فن به درستی روی هیت سینک یا پایه پردازنده قرار نگیرد، تماس کافی بین آن ها برقرار نمی شود. در نتیجه حرارت به خوبی دفع نشده و CPU داغ می شود. این مسئله معمولاً باعث افزایش صدای فن و خاموشی ناگهانی سیستم می گردد. هنگام نصب، باید از قرارگیری دقیق گیره ها و جهت چرخش صحیح فن اطمینان حاصل کرد. اگر پس از بررسی متوجه خطا در نصب شدید، حتماً آن را اصلاح یا در صورت آسیب، برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کنید. در موارد شدیدتر، ممکن است به تعویض فن کامپیوتر نیاز داشته باشید.
وجود گرد و غبار
گرد و غبار دشمن اصلی فن هاست. با گذشت زمان، ذرات غبار روی پره ها و منافذ هوا جمع می شوند و مانع چرخش آزادانه فن می گردند. این موضوع باعث کاهش سرعت، افزایش صدا و در نهایت توقف کامل عملکرد فن می شود. برای جلوگیری از این مشکل، باید به صورت دوره ای فن ها را با هوای فشرده یا برس مخصوص تمیز کنید. اگر سیستم بیش از حد گرم می شود یا صدای عجیبی تولید می کند، ممکن است زمان تعمیر فن کامپیوتر فرا رسیده باشد. در صورتی که تمیز کردن تأثیری نداشت و فن همچنان کار نمی کند، تعویض فن کامپیوتر تنها راه حل مؤثر خواهد بود.
گزارش های نادرست و اشتباه BIOS
گاهی فن کاملاً سالم است اما سیستم از خرابی آن خبر می دهد. این اتفاق معمولاً به دلیل تنظیمات اشتباه یا گزارش نادرست BIOS رخ می دهد. در این حالت، سرعت چرخش فن اشتباه تشخیص داده شده و پیام خطا نمایش داده می شود. برای رفع این مشکل، ابتدا تنظیمات BIOS را بررسی و در صورت لزوم به حالت پیش فرض بازگردانید. اگر پس از تنظیم مجدد همچنان ارور ادامه داشت، ممکن است کابل یا حسگر مربوطه ایراد داشته باشد. در این شرایط بهتر است برای تعمیر فن کامپیوتر اقدام کنید. در مواردی که سنسور داخلی آسیب دیده باشد، تعویض فن کامپیوتر ضرورت پیدا می کند.
مراحل تعویض فن کامپیوتر
فرآیند تعویض فن کامپیوتر نیاز به دقت بالا دارد تا به سایر قطعات آسیبی نرسد. مراحل زیر را با احتیاط انجام دهید:
- سیستم را خاموش کرده و کابل برق را جدا کنید.
- پنل کیس را باز کنید و محل قرارگیری فن آسیب دیده را مشخص نمایید.
- پیچ ها یا گیره های نگهدارنده را باز کنید.
- کابل برق فن را از مادربورد یا پاور جدا کنید.
- فن جدید را در همان موقعیت نصب کرده و جهت چرخش آن را بررسی کنید.
- پیچ ها را محکم ببندید و کابل را متصل نمایید.
- پس از بستن کیس، سیستم را روشن کنید و عملکرد فن را چک کنید.
در صورت نداشتن تجربه فنی، بهتر است این کار توسط متخصص انجام شود تا به مادربورد یا سایر قطعات آسیب وارد نشود. در بسیاری از موارد، قبل از تعویض می توان با تعمیر فن کامپیوتر مشکل را برطرف کرد، اما اگر خرابی شدید باشد، تعویض بهترین گزینه است.
هزینه تعمیر فن کامپیوتر
هزینه تعمیر فن کامپیوتر به نوع فن، شدت خرابی و مدل سیستم بستگی دارد. فن پردازنده و کارت گرافیک معمولاً گران تر از سایر فن ها هستند. اگر تنها نیاز به تمیزکاری یا روغن کاری باشد، هزینه بسیار پایین خواهد بود. اما در مواردی که موتور سوخته یا پره ها شکسته باشند، نیاز به تعویض فن کامپیوتر وجود دارد که قیمت آن می تواند بین چند صد هزار تا چند میلیون تومان متغیر باشد. همچنین دستمزد تعمیرکار نیز بر اساس نوع دستگاه و برند متفاوت است. توصیه می شود پیش از تعمیر، از چند مرکز معتبر استعلام قیمت بگیرید تا بهترین تصمیم را بگیرید.
